W niedalekiej przyszłości w państwach członkowskich Unii Europejskiej zacznie być stosowane Rozporządzenie EUDR (European Union Deforestation Regulation)1 dotyczące importu, eksportu, dystrybucji oraz wykorzystania na rynku unijnym produktów mogących przyczynić się do wylesiania i degradacji lasów. Poniżej przedstawiamy Państwu najważniejsze aspekty związane z tą regulacją.

PRODUKTY OBJĘTE ROZPORZĄDZENIEM EUDR

• Rozporządzeniem EUDR zostały objęte tzw. produkty odnośne, wymienione w załączniku I do Rozporządzenia EUDR. Są to pochodne towarów odnośnych takich jak bydło, soja czy drewno. Z uwagi na fakt, iż są to towary powszechnie wykorzystywane w produkcji spożywczej, kosmetycznej i chemicznej, za produkty odnośne należy uznać szeroką gamę produktów, w tym mięso bydlęce, olej palmowy, płyty wiórowe, opakowania z drewna, a nawet książki i gazety.

• Ocena w zakresie podlegania pod obowiązki wynikające z Rozporządzenia EUDR powinna więc rozpocząć od analizy, czy dany podmiot w ramach prowadzonej działalności gospodarczej obraca produktami odnośnymi.

PODMIOTY OBJĘTE ROZPORZĄDZENIEM EUDR

• Rozporządzenie EUDR dotyczy wszelkich uczestników łańcucha dostaw produktami odnośnymi na obszarze Unii Europejskiej.

• W związku z powyższym Rozporządzenie EUDR wprowadza dwie kategorie:

1. podmiotów, co obejmuje osoby fizyczne lub prawne, które w ramach działalności handlowej wprowadzają produkty odnośne do obrotu lub je wywożą,
2. podmiotów handlowych, co obejmuje każdą osobę w łańcuchu dostaw inną niż podmiot, która w ramach działalności handlowej udostępnia produkty odnośne na rynku. Oznacza to każde odpłatne lub nieodpłatne dostarczanie odnośnego produktu do celów dystrybucji, konsumpcji lub używania na rynku unijnym w ramach działalności handlowej.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010 (Dz.Urz.UE.L 2023 Nr 150, str. 206)

OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z ROZPORZĄDZENIA EUDR

• Zakres obowiązków wynikających z Rozporządzenia EUDR zależy przede wszystkim od kwalifikacji danego podmiotu jako podmiot lub podmiot handlowy, a także przynależności do kategorii MŚP (mikro, małych i średnich przedsiębiorców).

• Zdecydowanie szerszy zakres obowiązków dotyczy podmiotów. Ogólnie rzecz biorąc, przed wprowadzeniem produktów odnośnych do obrotu lub ich wywozem powinny one dochować należytej staranności prowadzącej do dowiedzenia, że produkty te nie powodują wylesiania oraz zostały wyprodukowane w zgodzie z przepisami kraju produkcji.

Należyta staranność obejmuje:

a) gromadzenie informacji, danych i dokumentów (uwzględniających m.in. opis i ilość produktów odnośnych czy kraj ich produkcji) niezbędnych do wykazania, że produkty odnośne nie powodują wylesiania i zostały wyprodukowane zgodnie z przepisami kraju produkcji

b) ocenę ryzyka, czy produkty odnośne są niezgodne z wymogami wyznaczonymi przez Rozporządzenie EUDR (ryzyko to zieli się przy tym na standardowe, niskie oraz wysokie)

c) stosowanie środków zmniejszających ryzyko, co obejmuje m.in. konieczność przeprowadzenia niezależnych audytów, w razie zaistnienia ryzyka niezgodności towarów odnośnych z Rozporządzeniem EUDR.

• Jeżeli natomiast chodzi o podmioty handlowe, istotne znaczenie ma podział na mikro, małych i średnich przedsiębiorców, oceniany według progów wyznaczonych przez ustawodawstwo unijne, a nie według przepisów polskiego Prawa przedsiębiorców2. Podmioty handlowe będące MŚP udostępnić mogły będą produkty odnośne, w stosunku do których zgromadzą określone informacje dotyczące podmiotów, które dostarczyły im te produkty wraz z numerami referencyjnymi oświadczeń o należytej staranności dotyczących tych produktów, oraz informacje dotyczące podmiotów, którym te produkty odnośne zostały dostarczone. Obowiązki podmiotów handlowych mających status dużego przedsiębiorcy są natomiast szersze, istotnie zbliżając się do obowiązków producentów.

2 Art. 7 ust. 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236)

SYSTEM INFORMACYJNY EUDR

• System Informacyjny EUDR jest to utrzymywany przez Komisję Europejską rejestr umożliwiający składanie w formie elektronicznej oświadczeń o należytej staranności w łańcuchach dostaw przez podmioty do tego obowiązane. Zasadniczym celem składania takich oświadczeń będzie wykazanie, że produkty odnośne będące przedmiotem obrotu nie powodują wylesiania.

• Poza składaniem oświadczeń o należytej staranności, System Informacyjny EUDR umożliwi również sporządzanie takich oświadczeń (m.in. poprzez wybór rodzaju produktu, określenie jego parametrów i pochodzenia). Złożone oświadczenia będzie można przeglądać oraz nimi zarządzać.

KONTROLE I SANKCJE

• Obowiązki nałożone na przedsiębiorców będą podlegały weryfikacji w ramach kontroli prowadzonych przez właściwe organy administracji publicznej. Na dzień dzisiejszy nie są jednak znane organy, którym powierzona będzie realizacja tych zadań, ponieważ prace legislacyjne zmierzające do wdrożenia unijnego rozporządzenia wciąż trwają.

• Choć ostateczny katalog kar i ich wysokość zostanie określona przez ustawodawcę krajowego, w Rozporządzeniu EUDR podkreśla się, że powinny być one skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Kary te obejmować mają między innymi:

1. grzywny proporcjonalne do szkód dla środowiska, ale nie wyższe niż 4% rocznego obrotu osiągniętego przez podmiot lub podmiot handlowy w roku finansowym poprzedzającym decyzję o nałożeniu grzywny,
2. konfiskatę produktów odnośnych lub dochodów uzyskanych przez podmiot lub podmiot handlowy z transakcji obejmującej te produkty,
3. czasowe wykluczenie z procedur udzielania zamówień oraz z dostępu do finansowania publicznego (w tym także z procedur przetargowych i dotacji), jednak na nie dłużej niż 12 miesięcy
4. czasowy zakaz wprowadzania do obrotu lub udostępniania produktów odnośnych i towarów odnośnych.

TERMIN WEJŚCIA W ŻYCIE NOWYCH PRZEPISÓW

Zgodnie z treścią Rozporządzenia UEDR, kluczowe obowiązki z niego wynikające miały zacząć być stosowane od dnia 30 grudnia 2024 r. Jednak finalnie, na skutek porozumienia Komisji Europejskiej, Rady UE oraz Parlamentu Europejskiego, termin ten został zmieniony w sposób następujący:

1. dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców – nowe obowiązki zaczną obowiązywać od dnia 30 czerwca 2026 r.,
2. dla dużych przedsiębiorców – nowe obowiązki zaczną obowiązywać od dnia 30 grudnia 2025 r.

Terminy te mogą jednak ulec zmianie, w zależności od tempa działań legislacyjnych prawodawcy krajowego.

Jeżeli chcieliby Państwo uzyskać więcej szczegółowych informacji dotyczących nowych regulacji, zapraszamy do kontaktu – pozostajemy do Państwa dyspozycji i z przyjemnością odpowiemy na wszelkie indywidualne pytania.

Zespół Kancelarii Prawnej Pogodziński, Witkowski, Zgliński s.c.